Muốn lấy mật đừng phá tổ ong
Ngày 7 tháng 5 năm 1931, mười ngàn người ở chân
thành Nữu Ước (New York) được mục kích một cuộc săn người sôi nổi chưa từng
thấy. Một trăm năm mươi lính công an bao vây một căn phố để bắt tên y cũng mang
hai cây súng sáu trong mình. Họ leo lên mái nhà chung quanh, dùng hơi cay và
trong hơn một tiếng đồng hồ, cả một khu mỹ lệ nhất của Nữu Ước vang lên tiếng
súng và tiếng "lạch tạch" của liên thinh. Crowley núp sau chiếc ghế
đệm bông, bắn lại lính không ngừng.
Khi bắt được y rồi, viên giám đốc công an tuyên
bố: "Nó vào hạng tội nhân nguy hiểm nhất. Nó muốn giết người là giết,
không vì một lý do gì hết".
Nhưng còn chính tội nhân, Crowley, y tự xét y ra
sao? Muốn biét, bạn hãy đọc hàng sau này mà y vừa chống cự với lính vừa viết để
lại cho đời "Dưới lớp áp này, trái tim ta đập, chán ngán, nhưng thương
người, không muốn làm hại một ai hết".
Không muốn làm hại ai hết!Vậy mà trước đó mấy
ngày, khi một người lính công an lại gần y để hỏi y giấy phép lái xe hơi, thì y
xả ngay một loạt súng, giết người đó tức thì. Một kẻ sát nhân không gớm máu như
vậy mà còn tự khoe: "Trái tim thương người, không muốn làm hại một ai
hết!".
Trước khi lên ngồi ghế điện để chịu tử hình tại
khám Sing Sing, y còn than: "Tôi chỉ tự vệ mà người ta xử tôi như vậy
đó".
Nghĩa là trong thâm tâm y, y nhất định không
chịu nhận y có tội.
Bạn sẽ nói: "Thì chỉ có nó nghĩ thế, chứ
còn ai lạ đời như vậy nữa".
Không đâu, thưa bạn: kẻ thù số một của nước Mỹ.
Al Copone, tên đầu đảng ăn cướp đã làm cho châu thành Chicago kinh khủng, cũng
nói: "Ta đã dùng những năm tươi đẹp nhất trong đời ta để mua vui cho thiên
hạ, vậy mà phần thưởng chỉ là bị chửi và bị săn bắn như con thú dữ".
Mà cả Dutch Schluts, một trong những tên cướp
lợi hại nhất ở Nữu Ước cũng tuyên bố với một ký giả rằng y là ân nhân của thiên
hạ.
Viên Giám đốc khám Sing Sing, ông Lawes, viết
"ở Sing Sing, những tội nhân đều tự cho họ cũng có tâm trạng thong thường
khác đời chi hết. Cũng lý luận, giảng giải, tại sao chúng bị bắt buộc phải cạy
tủ sắt hoặc bóp cò... và tuyến bố rằng bỏ tù chúng thật là bất công".
Nếu ba tên cướp đó và bọn khốn nạn đường nằm
trong khám, tự cho mình vô tội như vậy thì những người mà chúng ta gặp mỗi
ngày, ở ngoài đường, cả các bạn nữa, cả tôi nữa, chúng ta ra sao?
Cho nên ông John Wannamaker, một thương gia lớn,
có lần đã tự thú: "Từ 30 năm nay, tôi đã hiểu rằng: sự chỉ trích chẳng ích
lợi gì hết". ÔNg đã sớm hiểu bài học đó. Riêng tôi, tôi đã phải phấn đấu
trong một phần ba thế kỷ trước khi thấy ló ra ánh sáng của chân lý này;
"Dù người ta có lỗi nặng tới đâu, thì trong 100 lần, có tới 99 lần người
ta cũng tự cho là vô tội".
Chỉ trích là vô ích (nó làm cho kẻ bị chỉ trích
phải chống cự lại và tự bào chữa) mà còn nguy hiểm, oán thù. Hơn nữa, kẻ ta chỉ
trích tự nhiên sẽ hằn học chỉ trích lại ta, như ông Tổng trưởng Bộ Nội vụ
Albert Fall, vì ăn hối lộ 100.000 đ mà dùng gươm súng đàn áp kẻ bị ức hiếp, sau
vỡ lỡ, bị ngồi khám, làm cho dư luận toàn quốc oán hờn Chính Phủ, Đảng Cộng Hoà
suýt đổ, Tổng thống Harrding bị giày vò lo lắng đến đỗi ít năm sau thì chết.
Vậy mà khi người trách y đã lợi dụng lòng tin cậy nhảy chồm chồm lên, khóc lướt
mướt, vặn tay bứt dứt, rủa đời, la lớn: "Không! không! Chồng tôi không
phản ai hết. Cả một toà nhà đầy vàng cũng không quyến rũ được chồng tôi. Chông
tôi đã bị người ta phản.
Tâm trạng con người là như vậy đó. Kẻ làm quấy
oán trách đủ mọi người, mà chẳng bao giờ oán trách mình cả. Bạn cũng như vậy mà
tôi cũng như vậy. Cho nên từ nay, mỗi lần muốn chỉ trích ai, ta nên nhớ tới hai
tướng cướp Capone và Crowley, tới lời chỉ trích ta thốt ra, cũng như con chim
bồ câu, bao giờ nó cũng trở về chỗ cũ. Kẻ bị ta chỉ trích sẽ tìm thấy hết lý
luận để tự hào chữa và trở lại buộc tội ta.'
Vì hiểu vậy nên ông Abraham Lincoln đã để lại
cái danh là có tài dẫn đạo quần chúng bực nhất trong lịch sử loài người. Hồi
thiếu thời ông nhiệt liệt chỉ trích bất cứ ai, thậm chí tới viết những thơ
phúng thích để chế diễu người ta rồi đem liệng cùng đường cho thiên hạ đọc cười
chơi. Một lần cũng vì thói quen đó, suýt gây nên một cuộc đấu gươm. Từ đó chẳng
những ông không dung dễ dãi với mọi người. Châm ngôn của ông là: "Đừng xét
người, nếu ta không muốn người xét lại ta".
Trong thời Nam Bắc chiến tranh, một lần bại quân
phương Nam, ban đêm chạy tới một sông, vì mưa bão mà nước dâng cao không thể
nào qua nổi. Ông đánh dây thép, rồi muốn chắc chắn hơn, lại sai người phương
Bắc bảo phải lập tức tấn công quân phương Bắc bảo phải lập tức tấn công quân
phương Nam do tướng Lee cầm đầu. Nhưng Meade vì ngần ngừ trễ nãi đã làm ngược
hẳn hiệu lệnh ông và để quân phương Nam thừa dịp mực nước xuống, qua sông mà
thoát được, lỡ mất cơ hội độc nhất, vì chỉ một trận đó có thể chấm dứt cuộc Nam
Bắc tương tàn...
ÔNg Lincoln giận lắm, la: "Trời cao đất
dày, như vậy nghĩa là gì?"
Rồi ông than với con rằng: "Quân địch đã ở
trong tay ta mà lại để cho nó thoát! Trong tình thế đó bất cứ ai cầm quân cũng
có thể đánh bại tướng Lee. mà nếu cha có mặt tại đó, chắc chắn cha đã thắng
trận rồi! "Đoạn ông hậm hực viết bức thư này:
Đại tướng thân mến,
Tôi không tin rằng nhận chân được sự đại tướng
Lee trốn thoát tai hại là dường nào! Quân đội y trong tay ta, và vì y đã bại
nhiều phen,nếu đánh ngay lúc đó thì chỉ có một trận là chiến tranh đã kết liễu.
Nay thì nó sẽ kéo dài ra không biết đến bao giờ. Thứ hai trước, ông đã không
thắng nồi Lee, bây giờ y đã qua sông, mà lực lượng của ông chỉ có thể bằng hai
phần ba hôm đó thì làm soa thẳng nồi được y nữa?
....Dịp may ngàn năm có một thuở của ông đã qua
rồi và không ai thấy nổi buồ khổ của ông đã qua rồi và không ai thấy nổi nỗi
buồn của tôi!
Nhưng bức thư đó, bức thư trách nhẹ nhàng có
vậy, ông viết rồi mà không gởi. Sau khi ông chết, người ta tìm thấy trong tờ
của ông.
Vậy có lẽ ông đã tự nghĩ: "Hãy khoan, đợi
một chút... đừng hấp tấp. Ta ngồi yên ổn trong toà Bạch Cung này mà ra lệnh thì
thật dễ. Nhưng nếu ta đã có tuần nay, ta đã thấy máu chảy, đã nghe tiếng rên la
của binh lính bị thương, hoặc hấp hối, thì có lẽ ta cũng không hăng hái tấn
công kẻ địch lắm. Vả lại, nếu ta có tính rụt rè của Meade thì ta cũng đã hành
động y như ông ta. Thôi, việc đã vậy rồi, nói cũng vô ích. Gởi bức thư này đi,
dù ta có hả giận chút đỉnh, nhưng Meade sẽ trách lại ta, sinh ra bất hoà, oán
giận, mất lòng tự tín của ông ta đi, và biết đâu ông chẳng từ chức nữa".
Là vì ông đã kinh nghiệm rằng những lời nghiêm
trách không có một ích lợi nào cả.
ÔNg Theodore Roosevelt kể lại rằng hồi ông còn
làm Tổng thống, mỗi lần gặp điều khó xử, thường ngả lưng vào ghế nhìn lên tấm
hình của Lincoln treo trên tường và tự hỏi: " Lincoln ở địa vụ mình, sẽ xử
trí ra sao? Giải quyết ra sao?".
Chúng ta cũng vậy, lần sau có muốn
"xài" ai, hãy rút tấm giấy 5 mỹ kim ở trong túi ra mà ngắm hình
Lincoln trên đó rồi tự hỏi: "ở vào địa vị ta, Lincoln xử trí ra sao?"
và muốn sửa đổi người, ta hãy sửa đổi ta trước đã. Như vậy có lợi hơn và ... ít
nguy hiểm hơn.
Khổng Tử nói: "Khi bực cửa nhà ta dơ thì
đừng chê nóc nhà bên sao đầy tuyết".
Hồi nhỏ tôi tự phụ lắm. Một lần nhận được một
bức thư có thêm mấy chữ này: "Thư này đọc cho người ta viết, mà không coi
lại". Tôi thích hàng chữ đó lắm vì tôi thấy nó cho ta vái vẻ quan trọng và
bề bộn công việc. Rồi một hôm, muốn lên mặt với một tiểu thuyết gia, toio viết
thư cho ông ta và cũng thêm hàng chữ ấy. Tiểu thuyết gia đí gởi trả lại một bức
thư và thêm vào: "Chỉ có sự ngu xuẩn của ông mới ví được với sự thô lỗ của
ông thôi".
Nói cho đúng, tôi đã vô lễ và những lời chỉ
trích đó không phải là không xứng đáng. Nhưng vì tôi chỉ là một thằng người nên
tôi thấy nhục lắm và thầm oán tiểu thuyết gia đó đến nỗi mười năm sau, khi hay
tin ông ta chết, tôi đã chẳng tiếc một người có tài mà chỉ nhớ tới sự ông đã
làm thương tổn lòng tự ái của tôi.
Vậy bạn muốn người ta oán tới chết, thì hãy dùng
những lời chỉ trích cay độc. Còn không thì nền nhớ rằng, loài người không phải
luôn luôn có lý trí đâu. Họ hành động, suy nghĩ theo tình cảm, thành kiến, lòng
một mỗi lửa, mà lòng kiêu căng của con người ta một kho thuốc súng, gặp nhau
tất bùng nổ, gieo tai hại vô cùng.
Bengamin Fraklin hồi nhỏ vụng xử bao nhiêu thì
sau này lại giỏi về được bổ làm sứ thần Hoa Kỳ tại Pháp. Bí quyết của sự thành
công đí là không bao giờ chỉ trích ai hết và chỉ thành thực ca tụng và tự chủ
mạnh mẽ mới được.
Carley nói: "Muốn xét độ lượng của ai chỉ
cần xem cách xử sự của người đó với kẻ dưới". Vậy đáng lẽ buộc tội, chỉ
trích ai thì ta phải ráng hiểu họ, tìm nguyên nhân những hành vi của họ. Đó là
nguồn gốc của cảm tình, khoan dung và hoà hảo.
Đức Thượng đế kia mà còn đợi khi người ta chết
rồi mới xét công và tội. Tại sao người phàm như chúng ta lại nghiêm khắc hơn
Ngài?.
Chương Hai
Một bí quyết quan trọng trong phép xử thế
Muốn dẫn dụ ai làm một việc gì theo ý ta, chỉ có
cách là làm cho người ấy phát khởi cái ý muốn làm việc đó.
Xin các bạn nhỡ kỹ điều ấy.
Xin các bạn nhớ rằng không có một cách thứ hai
nào nữa.
Đã đành, bạn có thể chĩa súng sáu vào bụng một
người qua đường mà bắt người đó phải cởi đồng hồ ra đưa cho bạn. Bạn cũng có
thể bắt một người làm công phải chăm chỉ làm việc cho tới khi bạn quay lưng đi,
bằng cách dọa tống cổ hắn ra cửa.
Cầm chiếc roi mây, bạn có thể bắt con nít vâng
lời được. Nhưng những cách tàn bạo đó có những phản động tai hại lắm. Muốn cảm
động ai và dẫn dụ người đó tới hành động, chỉ có một cách là người ta muốn gì,
cho người ta cái đó.
Mà chúng ta muốn những gì? ít lắm, nhưng khi
chúng ta đã muốn thì chúng ta nằng nặc đòi cho kỳ được. Những cái chúng ta muốn
là:
1- Sức khỏe và sanh mạng
2- Ăn
3- Ngủ
4- Tiền của
5- Để tiếng lại đời sau
6- Thỏa nhục dục
7- Con cái chúng ta được mọi sự đầy đủ
8- Được người khác coi ta là quan trọng.
Freud, nhà bác học Đức trứ danh về bệnh thần
kinh nói rằng hai thị dục căn bản của nhân loại là tình dục và thị dục huyễn
ngã.
Triết gia John Dewey nói: thị hiếu mạnh nhất của
nhân loại là thị dục huyễn ngã. Xin các bạn nhớ kỹ câu: "Thị dục huyễn
ngã". Nghĩa nó vô cùng và bạn sẽ thường gặp nó trong cuốn sách này.
Bảy thị dục khác đều dễ thỏa mãn, duy có thị dục
đó ít khi được thỏa lắm, tuy nó cũng khẩn cấp như ăn và ngủ.
Abraham Lincoln nói: "Ai cũng muốn được
người ta khen mình". Chúng ta đều khát những lời khen chân thành mà than
ôi! ít khi người ta cho ta cái đó.
Những kẻ nào đã học được cái bí quyết làm thỏa
mãn lòng đói khát lời khen đó, nó tuy kín đáo mà giày vò người ta, đâm rễ trong
lòng người ta, thì kẻ ấy "nắm được mọi người trong tay mình" và được
mọi người tôn trọng, sùng bái, nghe lời, "khi chết đi, kẻ đào huyệt chôn
người đó cũng phải khóc người đó nữa".
Loài vật không có dục vọng ấy. Nghiêm quân của
tôi khéo nuôi heo và bò, kỳ đấu xảo canh nông nào ông cũng được giải thưởng. ở
nhà, ông ghim hết thảy những bằng cấp đó lên trên một tấm lụa trắng, khách khứa
lại, ông mở ra khoe. Những con heo thản nhiên đối với những giải thưởng đó cho
ông cái cảm tưởng rằng ông rất quan trọng.
Nếu các bậc tiền nhân không có thị dục trở nên
quan trọng đó, thì văn minh không có và chúng ta cũng chỉ như loài vật thôi.
Nhờ nhu cầu đó mà một thầy ký quèn, trong một
tiệm tạp hóa, học lực dở dang, mua những sách luật rách nát, về mải miết học để
rồi trở nên một vĩ nhân: Lincoln. Các văn hào, thi hào viết được những cuốn
sách bất hủ, các ông "vua dầu lửa, xe hơi... trở nên triệu phú đều nhờ thị
dục đó cả.
Gia đình ít người mà cất ngôi nhà cực rộng lớn,
mua chiếc xe hơi kiểu mới nhất, sắm bộ đồ cho hợp thời trang, khoe sự học hành
tấn tới của con mình; cũng đều do thị dục đó hết. Cũng chỉ vì muốn thỏa lòng ao
ước trở nên một danh nhân, mà biết bao thiếu niên Mỹ đã thành những tướng cướp
lợi hại, những tay sát nhân không gớm máu, cho đến nỗi khi chúng bị bắt rồi thì
đòi cho được đọc ngay những tờ báo để tiện trong đó người ta tả chúng như những
vị anh hùng. Được coi hình chúng trên mặt báo, bên cạnh hình những danh nhân
trên thế giới, chúng quên cái ghế điện nó đợi chúng.
Muốn biết tình hình, tư cách một người ra sao,
ta chỉ cần xét người đó dùng những phương tiện nào để thỏa mãn thị dục huyễn
ngã.
Rockefeller thỏa mãn nó bằng cách cất ở Bắc Kinh
(Trung Hoa) một nhà thương tối tân để săn sóc hàng triệu người nghèo, mà ông chưa
từng và sẽ chẳng bao giờ thấy mặt. Dillinger thỏa mãn nó bằng cách giết người,
ăn cướp các ngân hàng. Bị lính công an săn bắt, nó trốn vào một trại ruộng mà
tự xưng với người trong trại: "Dillinger là ta đây!". Nó tự đắc được
cái danh là "kẻ thù" số một của quần chúng".
Nhiều vĩ nhân trong thế giới cũng mắc cái tật tự
khoe mình là quan trọng. George Washington bắt mỗi người phải xưng tụng ông là:
"Huê Kỳ Tổng thống Đại nhân". Kha Luân Bố đòi cho được cái danh là:
"Đề đốc Đại Tây Dương và Phó vương ấn Độ". Catherine, Hoàng hậu nước
Nga, không chịu đọc những thư mà ngoài không đề: "Hoàng đế ngự lâm".
Bà Tổng thống Lincoln, một hôm, dữ như cọp cái, quay lại mắng bà Grant giữ dinh
Bạch ốc: "Sao? Tôi chưa mời mà bà dám cả gan đối tọa với tôi sao?".
Các nhà triệu phú của ta sở dĩ bỏ tiền ra cho Đề
đốc Byrd thám hiểm Nam Cực vì Đề đốc hứa sẽ lấy tên của họ đặt tên cho những
ngọn núi quanh năm tuyết phủ ở miền ấy. Thi hào Victor Hugo chỉ cầu sao cho
người ta lấy tên ông đặt tên cho kinh đô nước Pháp. Và thi hào Anh Shakespeare
tuy đã được cả nước Anh tôn sùng mà còn mua tước vị để thêm danh giá cho gia
đình ông. Có kẻ làm bộ đau, bắt người săn sóc mình, chiều chuộng mình để được
thấy mình là quan trọng. Như một cô nọ, hết hy vọng kiếm chồng được, đương khỏe
mạnh, hóa ra tật nguyền, nằm hoài ở giường, bắt mẹ già săn sóc trong mười năm,
lên thang xuống thang để hầu hạ cơm nước. Bà mẹ kiệt sức, chết. Trong vài tuần
lễ, cô ả ủ rũ, bỗng một hôm đứng phắt ngay dậy, trang điểm, rồi... đi lại như
hồi trước.
Đem giải phẫu bộ óc, thì có một nửa số người
điên cũng bình thường như óc chúng ta. Một vị bác học trứ danh nhận thấy rằng
phần nhiều những người đó chỉ muốn tìm, trong tưởng tượng, sự thỏa mãn của lòng
tự phụ mà hóa điên. Trong đời thực tế, họ tầm thường bao nhiêu, tự thấy mình
hèn hạ bao nhiêu, thì trong thế giới tưởng tượng của họ, họ càng tự thấy oai
quyền và danh vọng của họ lớn lao bấy nhiêu. Những kẻ đó sướng hơn chúng ta
nhiều lắm. Họ đã kiêm được, trong thế giới thần tiên của họ, cách thỏa mãn lòng
khát khao danh vọng của họ. Họ ký một tấm chi phiếu một triệu đồng, hoặc viết
một bức thư tiến dẫn ta với Hoàng đế Ba Tư rồi vinh hạnh đưa cho ta.
Đã có những người vì khát khao danh vọng mà hóa
điên như vậy, thì sự biết khen tài năng của những người ở chung quanh ta tất
phải là một phép mầu nhiệm vô cùng.
Chương ba
Hãy khêu gợi ở người cái ý tự muốn làm
công việc mà chính ta đề nghị với họ
Tôi thì tôi ưa trái cây lắm. Nhưng không hiểu vì
một lẽ bí mật gì, loài cá không ưa trái cây như tôi mà lại ưa trùm. Vì vậy khi
đi câu, tôi không nghĩ đến cái tôi thích mà chỉ nghĩ đến cái mà cá thích thôi.
Tôi không móc trái cây vào lưỡi câu để nhử chúng, mà móc vào đó một con trùn
hay một con cào cào, rồi đưa đi đưa lại trước miệng cá và hỏi nó: "Cá có
thèm không?".
Tại sao ta không dùng chiến thuật đó với người?
Khi người ta hỏi ông Thủ tướng Lloyd George tại sao ông nắm được quyền hành lâu
mà ông khác thì bị lật đổ, bị bỏ rơi, ông đáp: "Tôi luôn luôn ráng kiếm
mồi hợp với sở thích của cá".
Tại sao cứ luôn luôn nói tới cái mà chúng ta
muốn? Thực là vô ích, ngây thơ và vô lý. Đã đành, cái gì ta thích thì ta để ý
tới luôn, nhưng chỉ có một mình ta để ý tới nó. Vì những người khác họ cũng chỉ
nghĩ tới cái họ thích thôi, không cần biết ta thích cái gì.
Cho nên chỉ có mỗi cách dẫn dụ người khác theo
mình là lựa cách nói sao lời yêu cầu của mình hạp với sở thích của họ và chỉ
cho họ cách đạt được sở thích đó.
Xin bạn nhớ kỹ điều đó. Nếu bạn muốn cấm con bạn
hút thuốc chẳng hạn, đừng thuyết pháp với nó, đừng bảo nó: "Ba muốn thế
này, ba muốn thế khác". Trái lại, nên chứng minh cho nó thấy rằng chất độc
trong thuốc làm hại bộ thần kinh và nếu nó không bỏ thuốc đi, thì có lẽ tới kỳ
thi thể thao sau, nó sẽ thua anh em mất. Phương pháp đó luôn luôn công hiệu, dù
là áp dụng với con nít hay với bò con, với đười ươi. Một hôm, hai cha con triết
gia R.W.Emerson muốn dụ một con bê vào chuồng. Nhưng họ mắc phải cái lỗi thông
thường là chỉ nghĩ tới cái họ muốn. Cho nên cha kéo, con đẩy. Tai hại thay! Con
bê cũng như họ, chỉ nghĩ tới cái nó muốn thôi; chân nó bám vào đất, cứng ngắt,
không chịu rời đồng cỏ. Người ở gái thấy tình cảnh đó: chị không biết nghệ
thuật viết sách và viết tùy bút, nhưng ít nhất trong trường hợp này, chị cũng
có nhiều lưỡng tri hơn nhà triết học Emerson. Chị như bê con, đưa ngón tay vào
mõm con vật như mẹ cho con bú, và con vật ngoan ngoãn đi theo ngón tay chị mà
vào chuồng.
Ngay từ hồi sơ sinh, bất kỳ một hành động gì của
ta cũng vì lợi hết. Ta cho một hội thiện 500 quan ư? Có chắc là hoàn toàn không
vị lợi không? Không. Bởi ta cho như vậy là để được tiếng hảo tâm, để thỏa lòng
ưu làm việc nhân, đẹp và cao cả, và để phước về sau. Và Thánh kinh có nói rằng:
"Con bố thí tức là cho Cha vậy". Hoặc vì không từ chối được vì sợ mắc
cỡ... hay vì muốn làm vui lòng một bạn thân, một thân chủ. Dù sao đi nữa thì
cũng có một điều chắc chắn là ta đã cho vì ta muốn thỏa mãn một thị dục - Trong
cuốn "Nghệ thuật dẫn dụ hành động của loài người". Giáo sư Harry
A.Overstreet viết: "Hành động do những thị dục căn bản của ta mà phát
sanh. Để tặng những ai muốn dẫn dụ người khác trong việc làm ăn, trong chính
trị cũng như trong trường học hay gia đình chỉ có lời khuyên này là hơn cả:
Trước hết, phải gợi trong lòng người một ý muốn nhiệt liệt nghe theo ta".
Làm được như vậy thì cả thế giới giúp ta thành công và suốt đời chẳng bao giờ
ta bị thất bại vì cô độc.
Andrew Carnegie, hồi nhỏ chỉ được học có 4 năm,
nhưng vì sớm hiểu bí quyết đó, nên hồi bắt đầu kiếm ăn, mỗi giờ công được có 4
xu, mà tới sau này tính ra ông đã quyên vào những việc từ thiện tới ba trăm sáu
mươi lăm triệu đồng.
Ông có hai đứa cháu làm cho mẹ lo lắng nhiều lắm
vì đi học xa mà không bao giờ viết thư về nhà. Ông có cách không buộc trả lời
mà chúng cũng trả lời lập tức. Ông viết một bức thơ ngọt ngào lắm rồi tái bút:
"Gởi cho mỗi cháu 5đ". Nhưng ông làm bộ quên không gởi tiền. Tức thì
có thư hồi âm liền, trong đó hai cháu cám ơn "Chú Andrew thân mến"
và... Và gì nữa, chắc các bạn đã đoán được.
Vậy ngày mai, nếu ta muốn cho ai làm một việc
gì, ta hãy thong thả suy nghĩ và tự hỏi: Làm sao dẫn dụ cho ông ấy muốn làm
việc mình cầu ông ấy được?
Như vậy khỏi phải chạy lại nhà người ta để rồi
chỉ nói về dự định của mình, ý muốn của mình mà luống công vô ích.
Mỗi năm một lần, tôi mướn một phòng khiêu vũ tại
một khách sạn lớn ở Nữu Ước để diễn thuyết.
Có lần tới kỳ diễn thuyết, người ta thình lình
cho tôi hay rằng tiến mướn phòng tăng lên gấp ba giá cũ. Khi đó tôi đã quảng
cáo, in vé, bán vé, xếp dọn đâu vào đó rồi. Tất nhiên là tôi không muốn trả giá
đó. Làm sao bây giờ? Đi kêu ca với người quản lý khách sạn đó ư? Đem cái thắc
mắc của mình tỏ với người ta ư?
ích lợi gì đâu? Người đó cũng như tôi, chỉ quan
tâm tới điều họ muốn thôi. Tôi suy nghĩ và hai ngày sau tôi lại tìm người đó,
và nói:
"Nhận được thư ông, tôi hơi ngạc nhiên.
Nhưng tôi không trách ông đâu. ở vào địa vị ông, có lẽ tôi cũng hành động như
ông. Bổn phận của ông quản lý khách sạn này là thâu cho được nhiều lợi. Nếu ông
không làm như vậy thì người ta sẽ mời ông ra và như vậy là đáng lắm... Nhưng
nếu ông quyết giữ cái giá mới đó thì xin ông lấy một mảnh giấy và chúng ta cùng
xét xem lợi và hại ra sao".
Rồi tôi gạch một gạch dọc chia tờ giấy ra làm
hai, một bên đề "Lợi" một bên đề "Hại".
Trong cột "Lợi", tôi biên mấy chữ này:
"Phòng khiêu vũ sẽ trống" và tôi bàn miệng thêm: "Như vậy ông có
thể sẽ cho mướn để khiêu vũ hay hội họp. Lời lắm, vì khi đó giá mướn sẽ cao hơn
nhiều, phải không ông? Nếu tôi chiếm phòng ấy trong ba tuần, chắc chắn là thiệt
cho ông số lời ấy" - Bây giờ chúng ta xét tới "Hại". Trước hết
đáng lẽ tăng số lợi lên được. Ông sẽ không thu được một đồng nào hết, vì tôi
không đủ sức trả giá ông định, sẽ đi mướn nơi khác để diễn thuyết.
"Vả lại, còn mất cái lợi này nữa. Tôi diễn
thuyết, sẽ có nhiều thính giả thượng lưu, có học, giàu có và danh tiếng tới
nghe. Thực là một sự quảng cáo cực tốt cho ông. Ông cứ bỏ 5.000đ quảng cáo trên
báo, không chắc đã quyến rũ được một số thính giả như vậy tới khách sạn ông.
Cái đó cũng đáng kể, phải không, ông?".
Vừa nói, tôi vừa viết hai điều hại đó trong cột
"Hại", rồi đưa tờ giấy cho ông ta và nói: "Xin ông cân nhắc kỹ
lưỡng lợi và hại đi, rồi cho tôi biết ông quyết định ra sao".
Hôm sau, tôi nhận được một bức thư cho hay rằng
tiền mướn đáng lẽ tăng lên 300 phần trăm thì chỉ tăng lên 50 phần trăm thôi.
Xin các bạn để ý rằng tôi không hề xin giảm giá
nhé. Trong suốt câu chuyện tôi chỉ nói tới điều mà ông ta quan tâm tới, tôi chỉ
tìm kiếm và bày tỏ cho ông ta cách đạt được ý muốn đồ thôi.
Nếu tôi theo sự xúc động tự nhiên trong lòng mà
chạy tới kiếm ông ta, la lên: "Cái gì lạ lùng vậy? Tự nhiên ông tăng tiền
mướn lên 300 phần trăm khi ông biết chắc rằng tôi đã quảng cáo rồi, đã in vé
rồi? Ba trăm phần trăm! Kỳ cục không? Điên rồi mà! Không khi nào tôi chịu giá
đó đâu!".
Và chuyện sẽ xảy ra sao? Chắc chắn là chúng tôi
sẽ cãi nhau và các bạn biết cãi nhau thường thường kết quả ra sao. Dù tôi có
làm cho ông ta phải tự nhận rằng ông có lỗi đi nữa thì lòng tự ái của ông cũng
không cho ông chịu thua và chuẩn lời tôi yêu cầu.
Henry Ford nói: "Bí quyết của thành công -
nếu có - là biết tự đặt mình và địa vị người và suy xét vừa theo lập trường của
người vừa theo lập trường của mình".
Trong nghệ thuật dùng người, chưa có lời khuyên
nào chí lý bằng lời đó, cho nên tôi muốn nhắc lại: "Bí quyết của thành
công là biết tự đặt mình vào địa vị người và suy xét vừa theo lập trường của
người vừa theo lập trường của mình".
Trong nghệ thuật dùng người, chưa có lời khuyên
nào chí lý bằng lời đó, cho nên tôi muốn nhắc lại: "Bí quyết của thành
công là biết tự đặt mình vào địa vị người và suy xét vừa theo lập trường của
người, vừa theo lập trường của mình". Chân lý đó giản dị minh bạch làm
sao! Đáng lẽ ai cũng phải biết ngay chứ. Thế mà trong một trăm người, thì có
tới chín mươi người không biết đến, trong chín mươi chín trường hợp.
Bạn muốn có một thí dụ ư? Thì ngày mai tới sở,
bạn cứ xem xét những thư bạn nhận được, sẽ thấy sự thiếu lương tri đó. Đây là
một bức thư chép nguyên văn, nói cho đúng hơn, là một tờ châu tri, của ông giám
đốc một hãng quan trọng chuyên môn quảng cáo bằng vô tuyến điện, gởi cho mỗi
ông quản lý những sở vô tuyến điện trong nước. (Những hàng chữ trong dấu ngoặc
đơn là cảm tưởng của tôi trong khi đọc).
Gởi ông John Blank ở Blandville (Indiana)
Ông Blank thân mến,
"Công ty Megavox chúng tôi muốn giữ vững ưu
thế vẫn có từ trước tới nay trong địa hạt quảng cáo bằng vô tuyến điện.
(Tôi không cần biết điều ông muốn. Tôi đương lo
lắng việc của tôi đây. Nhà Ngân hàng không chịu cho tôi cố nhà của tôi thêm một
hạn nữa... Sâu ăn hết bông hồng của tôi... hôm qua chứng khoán xuống giá... tôi
lỡ xe điện sáng nay... chiều qua người ta không mời tôi dự tiệc... lương y bảo
tôi động mạch, bị bệnh thần kinh viêm. Tôi đường quạn đây thì đọc nhằm bức thư
của một kẻ tự thị chỉ nói đến vinh dự của y, ý muốn của y thôi! Cha chả là ngu!
Vậy mà làm nghề quảng cáo chứ (!)
"Sự quảng cáo của Quốc gia, nhờ công ty
chúng tôi truyền thanh đã mở đường cho lối quảng cáo mới đó. Và những chương trình
phát thanh của chúng tôi từ hồi đó tới nay đã cho chúng tôi một địa vị cao hơn
những hãng khác.
(à, phải! Hãng ông giàu nhất, mạnh nhất. Rồi
sao? Cái đó có liên can gì tới tôi đâu? Ông không thông minh chút nào hết. Ông
chỉ khoe sự thành công mênh mông của ông thôi, như vậy là làm cho tôi cảm thấy
địa vị thấp kém của tôi, ông biết chưa?).
"Chúng tôi muốn cho khách hàng biết rõ tất
cả tình hình những sở vô tuyến điện.
(Ông muốn! Ông muốn! Đồ ngu! Tôi không cần biết
ông muốn cái gì hết; hãy nói cho tôi nghe cái mà tôi muốn).
"Vậy xin ông gởi ngay cho chúng tôi những
điều nên biết về chương trình và thời biểu. Những điều đó cần cho chúng tôi mỗi
tuần để lựa kỹ những giờ phát thanh tiện hơn hết.
(Gởi ngay cho ông! Cả gan thiệt! Cũng không thèm
thêm câu: nếu không làm phiền ông nữa!)
"Ông trả lời gấp, tức là lợi chung cho
chúng ta.,
(Thằng khùng! Nó dám biểu mình trả lời gấp cho
nó, trong khi mình lo lắng hết việc này việc khác. Mà bức thư của nó có khác gì
một tờ châu tri không? Tôi không ưa cái giọng đàn anh đó. Thôi đi... ủa! Ông
nói gì tới cái "lợi chung của chúng ta" đó? à! Tới bây giờ ông mới
bắt đầu đặt ông vào quan điểm của tôi!... nhưng ông nói cách mơ hồ làm sao!
Không rõ ràng, không giảng giải chi hết).
"Chân thành chào ông.
ký tên... Giám đốc
Tái Bút: Có lẽ ông muốn biết đoạn trích sau này
trong tờ báo Blankville và muốn truyền thanh nó trong đài của ông".
(Mãi tới cuối thư, trong chỗ tái bút ông mới chỉ
cho tôi một điều có ích cho tôi. Tại sao không đem ra nói trước đi? Một người
tự phụ là nhà quảng cáo chuyên môn, tất phải ngu độn lắm mới vụng về như vậy).
Một người suốt đời làm nghề quảng cáo tự cho
mình là thần thánh trong nghệ thuật dẫn dụ người khác mà còn viết một bức thư
vô lý như vậy, thì những ông thợ may, làm nệm, làm vườn ra sao nhỉ?
Đây, một bức thư nữa của ông chủ sự một nhà ga
lớn gởi cho ông Edward Vermylen, theo lớp học của tôi. Người đọc nó có ấn tượng
gì? Tôi sẽ cho bạn hay. Nhưng chúng ta hãy đọc đã.
"Xin ông Edward Vermylen chú ý.
"Thưa ông,
"Vì hàng hóa cứ chiều mới tới ga chúng tôi,
cho nên sự khuân hàng lên xe có điều trở ngại: công việc nhiều quá, phải bắt
người làm công làm thêm giờ, xe cam nhông phải trễ, gởi đồ cũng trễ. Ngày 10
tháng 11, chúng tôi nhận được của ông hồi 4 giờ 20 một lô là 510 cái thùng.
Chúng tôi xin ông giúp chúng tôi để tránh những
bất tiện đáng tiếc do tình thế đó mà ra. Vậy chúng tôi tự tiện xin phép ông -
nếu có thể được - thu xếp sao cho hàng của ông tới ga chúng tôi vào buổi sáng,
nhất là những khi ông gởi nhiều hàng.
Được như vậy thì ông có lợi là hàng của ông ở
trên xe cất xuống mau và gởi đi cũng mau.
Trân trọng...
Ký tên: J.B"
Ông Vermylen đưa bức thư cho tôi coi và bình
phẩm như vầy: "Thư đó có kết quả ngược lại với ý muốn của người viết. Đầu
thư, người ta kể những nỗi khó khăn của công ty hỏa xa, cái đó ích lợi gì cho
mình đâu? Rồi người ta xin mình phụ lực với người ta, sau cùng mới hứa sẽ cất
hàng và gởi hàng cho mình mau hơn trước.
Tóm lại, cái quan hệ tới mình nhất thì họ để lại
sau cùng và xét toàn thể thì thư đó khêu gợi sự phản đối hơn là sự hợp
tác".
Nay ta thử tìm cách sửa chữa bức thư đó cho hợp
hơn. Trước hết đừng nói đến những vấn đề riêng của mình, tốn công vô ích. Phải
theo lời khuyên của Ford: "Đặt ta vào địa vị người mà suy xét theo quan
điểm của người". Bức thư sửa chữa như sau này, tuy chưa được hoàn toàn,
nhưng so với bức trên cũng tấn tới nhiều rồi.
Ông Vermylen thân mến,
Chúng tôi được hân hạnh ông chiếu cố tới trong
14 năm nay. Tất nhiên là chúng tôi mang ơn ông lắm và hết lòng tìm cách gởi
hàng cho ông được mau chóng. Nhưng chúng tôi phải thú rằng điều đó khó thi hành
lắm, khi xe cam nhông của ông tới vào cuối giờ làm việc buổi chiều, như ngày 10
tháng 11 vừa rồi. Tại sao? Vì một số đông khách hàng khác cũng giao hàng cho
chúng tôi vào lúc đó. Thành thử nhiều quá, làm không xuể và xe của ông phải
đợi, hàng của ông phải gởi trễ.
Đó là một sự rất đáng tiếc. Tránh nó cách nào?
Bằng cách ông giao hàng cho tôi vào đầu buổi chiều, như vậy xe của ông khỏi
phải đợi, hàng của ông gởi được mau và những người làm công của ông về nhà được
sớm để thưởng món ma-ca-rô-ni (macaroni) tuyệt khéo mà hãng ông chế tạo ra.
Xin ông đừng cho rằng chúng tôi kêu nài ông đâu;
cũng xin ông đừng nghi rằng chúng tôi dám tự tiện chỉ ông cách làm việc đâu.
Tôi gởi hầu ông bức thư này với mục đích duy nhất là muốn làm vừa lòng ông hơn
trước.
Dù hàng của ông tới giờ nào đi nữa thì chúng tôi
cũng rất vui lòng nhận và gởi đi mau chừng nào hay chừng đó.
Chúng tôi biết rằng ông bận nhiều việc lắm; xin
ông đừng mất công trả lời thư này.
Trân trọng
Ký tên: J.B."
Có cả hàng ngàn người bán dạo, lang thang khắp
phố phường, mỏi mệt, thất vọng, lương ít. Tại sao? Tại họ nghĩ tới họ, tới cái
mà họ đương tìm kiếm. Họ không hiểu rằng bạn cũng vậy mà tôi cũng vậy, chúng ta
đều không muốn mua - nghĩa là tiêu tiền - mà chỉ muốn giải quyết những vấn đề
riêng tây chúng ta thôi. Mà người bán hàng nào giúp chúng ta giải quyết được
những cái đó, chỉ cho ta hiểu rằng mua hàng của họ, hoặc để cho họ giúp thì
chúng ta sẽ đỡ tốn tiền, đỡ mệt nhọc, khỏi buồn bực, khỏi đau, có tương lai vững
vàng, thì kẻ đó không ép uổng chúng ta mà sẽ làm cho chúng ta tin và như vậy
chúng ta sẽ mua!
Vậy mà biết bao người suốt cuộc đời bán hàng mà
không hề nghĩ tới quan điểm của người mua.
Một hôm, tôi gặp một người trước làm biện sự một
hãng cho mướn nhà, tôi hỏi ông ta có thể cho tôi biết nhà tôi ở, tường xây bằng
gạch đặc hay gạch rỗng. Ông nói rằng không biết và khuyên tôi hỏi "Nghiệp
đoàn kiến trúc sư".
Điều đó ai mà không biết, can chi phải nhờ tới
ông.
Rồi sáng hôm sau, tôi nhận được của ông một bức
thư. Trả lời câu hỏi của tôi chăng? Không. Để khuyên tôi một lần nữa hỏi
"Nghiệp đoàn kiến trúc sư" và cậy tôi làm đại lý bảo hiểm cho ông.
Ông ấy mong tôi làm lợi lớn cho ông mà không
giúp cho tôi được một việc nhỏ.
Bất kỳ trong nghề nghiệp nào, trong giai cấp
nào, người ta cũng thấy lỗi lầm quan trọng đó. Một lần đau cuống họng, tôi lại
một nhà chuyên môn trị bệnh đó. Chưa coi họng tôi, ông đã hỏi tôi làm nghề
gì... Bệnh của tôi, ông chưa muốn biết, mà cần biết cái ví tiền của tôi đã. Ông
ấy tính cách giúp tôi mà tính cách "bóp" tôi. Rút cục là ông không
nặn được của tôi đồng nào hết, vì tôi bỏ ra đi, tởm cho cái lòng tham của ông.
Than ôi! Xã hội đầy những hạng như vậy, tham
lam, hẹp hòi và ích kỷ. Cho nên nếu có siêu nhân nào tìm cách tận tâm giúp
người mà không vụ lợi, thì trong công việc của ông chắc là ít ai cạnh tranh
lắm.
Ông O.D.Young, nhà kinh tế trứ danh nói:
"Người nào biết tự đặt mình vào địa vị của người khác, hiểu được tư tưởng
và ý định của họ, người đó khỏi phải lo về tương lai của mình".
Nếu đọc cuốn này rồi, các bạn chỉ tập được một
khả năng này là: bất cứ trong trường hợp nào cũng đứng vào địa vị của người
khác mà xét, thì cuốn này cũng đã đánh dấu được một quãng đời mới trong đời làm
ăn của bạn!
Tại sao người ta nhãng bỏ khoa tâm lý thực hành
như vậy mà nhồi biết bao những môn vô ích khác. Một người học trò của tôi muốn
mời bạn chơi banh rổ (basket ball) với mình mà viết như vầy: "Tôi muốn các
anh lại sân của tôi chơi banh rổ. Tôi thích nó lắm, mà lần trước ít bạn quá,
không đủ làm một kíp... Chơi như vậy mà còn thú gì nữa!... Cho nên tôi muốn
rằng ngày mai các anh lại... Banh rổ là môn thể thao thích nhất của tôi mà tôi
không có đủ bạn chơi..."
Viết như vậy mà đòi làm cho người ta muốn lại
chơi với mình! Người học trò đó chỉ nói tới mình thôi, không hề có một lời
khuyến khích bạn. Vậy thì có lý gì mà bạn y sẽ tới chơi trên cái sân mà lần
trước y mời, không ai thèm tới hết?
Mà có biết bao nhiêu lý lẽ để dụ bạn được: nào
là ích lợi của thể thao giữa trời, thân hình khỏe mạnh, cân đối, vui vẻ...
Một người học trò của tôi, có đứa con làm biếng
ăn. Vợ chồng người đó rầy nó suốt ngày, không cho nó yên: "Má muốn con ăn
cái này cái kia..."
"Ba muốn cho con mau lớn..."
Đứa nhỏ có kể vào đâu những lời đó. Có gì vô lý
bằng bắt một đứa nhỏ ba tuổi có quan niệm của người lớn ba chục tuổi? Sau người
đó tự hỏi: "Thử coi xem cái gì làm cho nó thích? Nó muốn gì? Nếu biết được
nó muốn gì thì mình sẽ có thể khiến nó làm cái mình muốn được". Và người
đó kiếm ngay được cách giải quyết. Đứa nhỏ thích đạp xe máy ba bánh lắm - nhưng
cùng dãy phố đó có một đứa nhỏ khác lớn hơn, hung hăng ăn hiếp nó, ngừng xe nó
lại, bắt nó xuống rồi leo lên đạp. Đứa nhỏ khóc, la, chạy về mách má. Má nó
đuổi đứa kia đi, lấy lại xe cho con. Ngày nào cũng như vậy.
Vậy đứa nhỏ muốn gì? Chẳng cần phải là nhà trinh
thám đại tài cũng đoán được. Nó bị ăn hiếp, nó tức, muốn trả thù, làm sao đánh
cho đứa kia một "cú" nên thân để cho nó chừa tới già. Ba nó hiểu vậy,
bảo nó: "Nếu con chịu ăn những món này thì con mau mạnh lắm; một ngày kia
đánh nó nhào văng liền". Và vấn đề ăn của đứa bé giải quyết được tức thì.
Cho nó cái gì nó cũng ăn, hy vọng một ngày nọ "nốc ao" thằng du côn
kia đã làm cho nó tủi nhục mấy lần.
Đứa nhỏ lại còn có tật đái dầm. Nó ngủ với bà
nó. Sáng dậy, thấy tấm "ra" ướt, bà nó bảo: "Ngó này, đêm qua
lại đái dầm nữa". Nó cãi: "Không phải tôi đâu. Bà đó".
Người ta rầy nó, đánh nó, làm nhục nó. Người ta
nhắc cho nó rằng: "Má không muốn cho con như vậy nữa". Vô ích - những
lý lẽ đó không đủ. Lúc đó, cha mẹ mới tự hỏi: "Làm sao cho nó muốn sửa đổi
được".
Nó muốn gì, đứa nhỏ đó? Trước hết, nó muốn bận
bi-gia-ma (pyjama) như cha nó. Bà nó hứa mua cho nó một bộ nếu nó hết đái dầm.
Điều thứ nhì, nó muốn giường nó sạch.
Má nó dắt nó tới tiệm lớn, đưa mắt làm hiệu với
người bán hàng và nói: "Đây, cậu này muốn mua đồ đây". Người bán hàng
làm bộ coi đứa bé như một người quan trọng, hỏi: "Cậu muốn mua chi?".
Đứa nhỏ cao lên được vài phân, nở mũi, đáp: "Tôi muốn mua một cái
giường".
Giường chở về nhà rồi, đứa nhỏ chạy kiếm ba nó,
khoe: "Ba, ba, lên coi giường của con đi, chính con đã mua đó!". Cha
nó hết lời khen nó rồi kết: "Con đừng làm dơ cái giường đó chứ!" -
"Không! Không khi nào!". Đứa nhỏ giữ lời hứa. Vì người ta khéo gợi
lòng tự ái của nó. Cái giường đó là giường của nó. Rồi nó lại bận bi-gia-ma như
người lớn. Nó muốn hành động cũng như người lớn và quả được như vậy.
Một người cha khác có đứa con gái nhất định
không ăn cháo buổi sáng. Mắng, giảng giải, dỗ ngọt, đều vô hiệu. Cha mẹ hỏi
nhau: "Làm sao cho nó thèm ăn sáng được?".
Đứa nhỏ thích bắt chước má nó lắm. Một hôm,
người ta đặt nó lên một chiếc ghế cao, để cho nó nấu món cháo của nó... Rồi
đúng lúc nó đang vinh hạnh, ba nó vào, như vô tình. Đứa nhỏ khoe, khua muỗng
trong cái soong: "Ba, ngó này! Hôm nay, chính con nấu cháo".
Rồi nó ăn hai đĩa cháo, không phải ai mời mọc
hết: Chính nó đã nấu cháo đó, nó tự đắc lắm, nó tự thấy quan trọng lắm. Tự ý nó
ăn.
Một triết gia nói: "Phát biểu cái bản ngã
là một điều cần thiết nhất đối với ta" thế thì tại sao không dùng cái
thuật ở trên kia trong công việc của ta? Khi ta kiếm được ý nào mới lạ, cứ để
cho khách hàng của ta hoặc người cộng tác của ta tưởng rằng chính họ có ý đó,
như cha mẹ đứa nhỏ đã để cho nó tin rằng chính nó đã nấu lấy cháo. Như vậy
người khác sẽ tự đắc lắm... và biết đâu chẳng như đứa nhỏ, đòi cho được hai đĩa
cháo?
Xin các bạn nhớ kỹ rằng:
Muốn dẫn dụ ai, phải trước hết khêu gợi cho
người đó có lòng ham muốn nhiệt liệt đã. Làm được như vậy, thì người trong bốn
bể sẽ là bạn của ta. Làm không được, thì ta sẽ thui thủi trên đường đời.
Chương tư
Tám lời khuyên để giúp các bạn đọc sách
này được nhiều lợi ích nhất
1. Muốn đọc cuốn sách này được nhiều ích lợi
nhất cần có một đức tính cốt yếu, quan trọng hơn cả những định lệ và quy tắc.
Không có nó thì bài học hay tới mấy cũng không có bổ ích gì, mà nó có thì không
cần những bài đó cũng làm được những việc phi thường.
Vậy điều kiện mầu nhiệm đó là gì? Rất giản dị:
là phải có lòng ao ước thiết tha muốn tìm hiểu thêm, muốn học thêm, và một
cường chí quyết bồi bổ năng lực xử thế dụng nhân của mình.
Làm sao luyện được chí đó? Bằng cách luôn luôn
tâm niệm rằng những quy tắc dạy trong tập này vô cùng quan trọng. Bạn hãy tự
nhắc luôn luôn rằng: "Hạnh phúc của ta, sự thành công của ta, danh vọng
tiền của của ta phần lớn đều do sự khôn khéo trong khi giao thiệp với người mà
có".
2. Bạn đọc một lần mỗi chương để hiểu đại cương.
Rồi có lẽ bạn muốn hấp tấp coi tiếp ngay chương sau. Xin đừng. Phải đọc lại kỹ
lưỡng một lần nữa. Như vậy đỡ tốn thì giờ mà có nhiều kết quả.
3. Phải thường thường ngưng đọc để suy nghĩ
những điều mới đọc và tự hỏi: lời khuyên đó, lúc nào có thể áp dụng được và áp
dụng ra sao?
Như vậy mới là bổ ích.
4. Tay nên có cây viết chì hay viết máy để đánh
dấu ở ngoài lề những lời khuyên nào mà bạn tính thi hành. Nếu là một quy tắc
cực kỳ quan trọng thì gạch dưới nó, hoặc đánh bốn chữ X "xxxx" ở
ngoài lề. Như vậy, khi coi lại, mau và dễ thấy hơn.
5. Tôi biết một người đã làm giám đốc một công
ty bảo hiểm lớn từ 15 năm rồi. Vậy mà mỗi tháng ông đọc hết những điều lệ bảo
hiểm của công ty ông, tháng nào cũng vậy, hết năm này qua năm khác. Tại sao?
Tại kinh nghiệm cho ông hay rằng chỉ có cách đó mới nhớ kỹ hết điều lệ được
thôi.
Riêng phần tôi, tôi đã có lần để ra hai năm trời
để viết một cuốn sách về sự hùng biện, vậy mà tôi vẫn phải thỉnh thoảng coi lại
cuốn đó để khỏi quên những điều chính tôi đã viết ra. Cái mau quên của loài
người thiệt lạ lùng, đáng làm cho ta ngạc nhiên.
Vậy, nếu bạn muốn cuốn sách này giúp ích cho bạn
được lâu dài, xin đừng tưởng rằng chỉ đọc nó một lần là đủ. Sau khi nghiên cứu
nó kỹ rồi, mỗi tháng nên để ra vài giờ ôn lại. Bạn đặt nó luôn luôn trên bàn
giấy và thường mở nó ra. Đầu óc bạn phải thấm nhuần những khả năng đẹp đẽ nó
cải thiện đời bạn, những khả năng mà bạn chưa có, còn phải chinh phục nữa. Xin
bạn nhớ rằng chỉ có cách luôn luôn thấy ở trước mắt những quy tắc đã trình bày,
mới có thể áp dụng nó được một cách tự nhiên, không khó nhọc, như cái máy, và
làm cho những quy tắc đó thành ra bản tính thứ nhì của bạn. Ngoài ra, không có
cách nào khác.
6. Bernard Shaw nói rằng họ không, không đủ,
phải thực hành nữa. Đã học thì phải hành. Ông nói có lý. Muốn học, phải hoạt
động chớ không thụ động. Nhờ thực hành mới tiến được. Vậy muốn thấm nhuần những
quy tắc này, hễ có cơ hội, xin bạn thực hành liền. Nếu không, sẽ mau quên lắm.
Tôi cũng biết đó là một sự khó khăn. Vì chính
tôi cũng có khi thấy khó thi hành những điều tôi đã chỉ cho các bạn. Ví dụ khi
bạn bực tức, tự nhiên bạn muốn chỉ trích, khiển trách chứ không nghĩ tới sự tự
đặt mình vào địa vị người. Kiếm một tật xấu của người dễ hơn là tìm cái hay của
họ. Ta tự nhiên muốn nói tới những việc ta đương lo nghĩ hơn là nói tới những
đầu đề làm cho người khác vui lòng. Cho nên bạn phải nhớ rằng đọc sách này
không phải để hiểu biết thêm mà là để luyện cho có những tập quán mới, để dự bị
một lối sống mới. Như vậy cần phải mất công, kiên nhẫn, chăm chú hàng ngày.
Vậy, xin bạn thường mở những trang này ra. Cuốn
này phải là kim chỉ nam của bạn trong sự giao thiệp với người. Và khi bạn gặp
một vấn đề, như sửa lỗi một đứa nhỏ, làm sao cho bạn trăm năm đồng ý với bạn,
hoặc là cho một khách hàng đương giận mà được hài lòng, thì xin bạn hãy suy
nghĩ một chút đã, chống cự với sự xúc động đầu tiên, đừng để cho nó lôi cuốn vì
thường nó có hại. Lúc đó xin bạn nhớ tới cuốn này, hoặc nếu có thì giờ thì mở
nó ra coi, đọc lại những đoạn đã đánh dấu. áp dụng những quy tắc trong đó và
bạn sẽ thấy những kết quả phi thường.
7. Bạn đặt lệ với người nhà hoặc bạn bè rằng hễ
bắt gặp bạn làm trái quy tắc nào đó thì bạn phải chịu phạt một số tiền. Phải
làm sao cho sự học tập của bạn thành ra một trò chơi vui mà mê được.
8. Ông hội trưởng một nhà ngân hàng lớn ở Nữu
Ước, sau khi nghe vài bài giảng của tôi, có tả rõ cách sửa mình của ông như sau
này mà chính ông đã kiếm ra được từ lâu. Nó vô cùng hiệu nghiệm. Ông học ít
lắm, nhưng là một trong những nhà tài chánh lớn nhất ở châu Mỹ; ông thú rằng
chỉ nhờ phương pháp của ông mà ông thành công.
"Từ lâu rồi - ông nói - tôi ghi trên một
cuốn lịch những công việc buôn bán mỗi ngày. Tối thứ bảy, tôi không tiếp ai
hết, để tự xét mình. Ăn tối rồi, tôi cấm cung trong phòng giấy của tôi, mở cuốn
sổ tay ra, suy nghĩ về mỗi câu chuyện, mỗi lần bàn cãi, mỗi cuộc thương nghị,
mỗi vụ chạy chọt trong tuần lễ đó. Tôi tự hỏi:
- Lần đó, ta đã lỡ lầm chỗ nào?
- Đã hành động khéo chỗ nào? Có thể khéo hơn
được không? Ra làm sao?
- Sự lôi thôi đó cho ta bài học gì?
Có khi tự xét như vậy, tôi thấy đau khổ lắm, có
khi tôi lấy làm lạ lùng sao đã lầm lỡ nặng nề như thế được. Nhưng tôi càng lớn
tuổi thì lầm lỡ càng ít đi và có khi còn muốn tự vỗ vai mình nữa. Chưa có gì
giúp tôi nhiều bằng phương pháp tự xét và tự cải đó.
Nhờ nó mà tôi xét đoán chắc chắn, minh mẫn hơn;
những sự quyết định của tôi thích đáng hơn, và giúp tôi rất nhiều trong sự giao
thiệp với mọi người. Tôi xin nhiệt liệt giới thiệu nó với "hải nội chư
quân tử".
Tại sao các bạn không dùng một phương pháp tương
tự kiểm điểm lại cách các bạn áp dụng những quy tắc trong tập này ra sao? Nếu
các bạn quyết tâm làm, sẽ có hai cái lợi:
Thứ nhất: các bạn sẽ say mê học được một môn học
có giá trị vô song về phương diện giáo hóa.
Thứ nhì: các bạn sẽ nhận thấy rằng khả năng của
bạn làm đẹp lòng và dẫn dụ người khác sẽ nẩy nở, rực rỡ như bông đào về tiết
xuân vậy.
Tóm lại: Muốn đọc sách được nhiều ích lợi nhất,
phải:
I. Có lòng ham muốn học hỏi và thi hành những
định lệ chi phối sự giao thiệp giữa loài người với nhau.
II. Đọc mỗi chương hai lần, rồi mới qua chương
sau.
III. Thỉnh thoảng ngưng đọc để tự hỏi nên thi
hành mỗi quy tắc ra sao và vào lúc nào?
IV. Gạch dưới những ý chính.
V. Mỗi tháng coi lại cuốn này một lần.
VI. Hễ có cơ hội thì phải thực hành ngay những
quy tắc học được. Dùng cuốn sách này làm kim chỉ nam để giải quyết những nỗi
khó khăn hằng ngày.
VII. Tặng cho bạn thân một số tiền nào đó chẳng
hạn, mỗi khi bạn bắt gặp ta làm trái với những quy tắc đó. Như vậy để làm cho
sự học biến thành một trò chơi hứng thú.
VIII. Mỗi tuần kiểm điểm những tấn tới hoặc
những sai lầm của bạn. Bạn hãy xét mình coi đã bồi bổ được khuyết điểm nào và
trong những dịp nào.